نحوه مسواک زدن کودک؛ راهنمای جامع والدین

تقریبا از زمانی که کودکان شما اولین دندان‌های شیری را در دهان خود پیدا می‌کنند که حدود سن ۶ ماهگی می باشد لازم است از تجمع مواد غذایی بر روی دندان ها جلوگیری کرده و این روند مسواک زدن با روش‌های مختلف و دستگاه‌های گوناگون در سرتاسر عمر ادامه پیدا کند. همچنین لازم است که هر 6 ماه یکبار به بهترین متخصص ارتودنسی کودکان اصفهان مراجعه کنید تا وضعیت سلامت دندان های فرزندانتان بررسی شود. باید از سنین کمتر نحوه مسواک زدن کودک را به او آموزش دهید.

پیشگیری از پوسیدگی از سنین پایین

چه خوب است که کودکان را از سنین یادگیری آموزش دهیم که بهداشت دهان اهمیت بسیاری دارد و لازم است تمامی دندان‌ها بعد از غذا خوردن تمیز شوند. در سنین پایین‌ تر وقتی که کودکان هنوز توانایی نگه داشتن مسواک را در دستان خود ندارند می‌تواند از کمک والدین خود بعد از هر بار غذا خوردن برای تمیز کردن دندان ها استفاده کند. کودکانی که هنوز چند دندان شیری در دهان خود دارند به وسیله یک پارچه تمیز رنگ یا وسیله‌های مخصوصی به عنوان گاز که از داروخانه‌ها تهیه میشود می‌توان خرده‌های شیر را از روی دندان‌های آنها پاک کرده و مانع از تجمع پوسیدگی‌های اولیه‌ای شد که در کودکان ایجاد می‌شود.

پوسیدگی ناشی از شیر شبانه

یکی از شایع‌ترین پوسیدگی‌ها در سنین شیرخوارگی پوسیدگی ناشی از شیر شبانه است. وقتی کودکان شب‌ها تا صبح چندین مرحله شیر می‌خورند تجمع شیرها در دهان آنها بعد از به خواب رفتن می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی هایی شود در این گونه موارد بهتر است به کودکان آموزش داده شود تا جرعه کوچکی از آب بر روی شیر خورده و به این ترتیب تمامی محتویات غذایی را از روی دندان‌های خود پاک کنند.

هرچه که کودکان بزرگتر می‌شود و توانایی مسواک زدن را به دست می‌آورند می‌توانند برای آموزش مسواک به متخصص ارتودنسی یا متخصص کودکان مراجعه کرده تا نحوه صحیح مسواک زدن را به وسیله انواعی ازمسواک ها آموزش ببینند.

آیا استفاده کردن از مسواک‌های نرم برای کودکان توصیه می‌شود؟

به طور کلی مسواک‌های نرم فقط برای اشخاصی که مشکلات لثه‌ای دارند یا جراحی‌های لثه‌ای کردند و به عبارت دیگر در سنین کهنسالی هستند پیشنهاد می‌شود. مسواک‌هایی با سختی متوسط بهترین مسواک برای همه سنین و دندان‌های سالم می‌باشند.

نکات مهم مسواک زدن کودکان

1)مسواک زدن بعد از هر وعده غذایی

از حدود سن ۶ سالگی کودکان آموزش می‌بینند تا خود مسواک را در دست گرفته و دندان‌های خود را بعد از هر بار غذا خوردن تمیز کنند. عادت غلطی که در فرهنگ ما وجود دارد این است که مسواک فقط شب ها و قبل از خواب است باید از بین برود و لازم است دندان ها بعد از هر بار غذا خوردن به وسیله ی یک مسواک متوسط تمیز گردد.

2) طرح مناسب برای کودکان

امروزه انواعی از مسواک‌های رنگی با طرح‌های کودکانه وجود دارد که می‌تواند اشتیاق فرزندان شما را برای مسواک زدن افزایش دهد. هرچند که این طرح‌ها فقط وسیله‌ ای برای افزایش تمایل کودکان به مسواک زدن است و لازم نیست که درمورد طرح آن سخت گیر باشید.

3) مدت زمان مسواک زدن

مهمترین نکته در مورد مسواک زدن کودک این است که زمان مناسب برای تمیز کردن تمام سطوح دندانی صرف شود . مسواک زدن می‌تواند حدود ۵ دقیقه طول بکشد و تمامی سطوح دندانی تمیز شود. این مسواک زدن هر بار بعد از غذا خوردن یعنی حداقل روزی سه بار مورد نیاز است .

4) انتخاب خمیردندان مناسب

اما خمیر دندان به عنوان یک نکته بسیار اساسی در مورد کودکان وجود دارد و آن این است که خمیر دندان‌های موجود در بازار که تحت عنوان خمیر دندان‌های کودکان با طعم‌های مختلف وجود دارند نه تنها مفید نیستند بلکه از آنجا که طعم خوب دارند ممکن است توسط کودکان خورده شوند و فلوراید موجود در آنها موجب عوارض گوارشی و همچنین ضایعاتی بر روی دندان‌ها گردد از این رو استفاده از خمیر دندان‌های خوش طعم کودکان به هیچ وجه پیشنهاد نمی‌شود و لازم است حتماً از خمیر دندان‌های بد مزه بزرگسالان استفاده گردد.

5) تشویق کودکان به مسواک زدن در حین تماشای کارتون

چه خوب است کودکان را تشویق کنیم که برای مسواک زدن در محیط خانه قرار گرفته و مثلاً در حین تماشای کارتون‌های تلویزیون مسواک را در دهان خود تکان دهند به این ترتیب وقت بیشتری را صرف تمیز کردن محیط دهان کرده از میزان میکروب‌های دهان کاسته می‌شود.

مسواک زدن در هنگام تماشای کارتون‌ها می‌تواند وقت مناسبی را برای فرزندان ایجاد کرده به گونه‌ای که برای پایان دادن به آنها عجله نداشته باشد. علاوه بر این مسواک زدن در حین تماشای کارتون‌های تلویزیون به والدین این اجازه را می‌دهد که بر نحوه تمیز کردن دندان‌ها نظارت داشته باشد و حرکات اشتباه را اصلاح کنند چرا که در بسیاری از کودکان تند و محکم مسواک زدن میتواند موجب آسیب‌هایی جزئی وحتی شدیدی به لثه‌ها گردد.

6) نحوه مسواک زدن

کودکان باید آموزش ببیند که مسواک‌ها باید در محیط دهان و به آرامی از بالا به پایین در فک بالا و از پایین به بالا در فک پایین حرکت داده شود و خورده‌های غذا را به محیط دهان هدایت کنند و سپس به خوبی آبکشی شده و تمیز گردد.

حرکات عمودی مسواک‌ها که گاها توسط کودکان انجام می‌شود میتواند به مرور زمان باعث سایش دندان ها شده و آسیب‌های نه چندان جدی به دندان ها وارد کند بهتر است از این گونه حرکات دوری شود.

در هنگام مسواک زدن کودکان والدین به چه مسائلی باید دقت داشته باشند؟

1. زمان مسواک: مهم‌ترین مسئله‌ای که در حین مسواک زدن وجود دارد و باید مورد توجه والدین قرار بگیرد زمان مسواک زدن است. یک مسواک زدن ایده‌آل باید حدود ۵ دقیقه طول بکشد و در این مدت تمامی سطوح دندانی تمیز شود، خورده های غذا پاک شده و بعد از آن به خوبی آبکشی شود. کودکانی که برای مسواک زدن عجله می‌کنند معمولاً تمامی سطوح دندانی را تمیز نکرده و این میتواند به مرور در بعضی از دندان ها به خصوص دندان هایی که در انتهای دهان وجود دارد باعث ایجاد پوسیدگی شود. این مهم به خصوص در مورد آخرین دندان هر قوس فکی که دندان شماره 6 میباشد بسیار رایج است و اولین پوسیدگی ها معمولا بر روی این دندان ها ایجاد میگردد.
2. استفاده از خمیردندان های بزرگسالان: مسئله بعدی که حتماً باید مورد توجه قرار بگیرد استفاده کردن از خمیر دندان‌های تلخ بزرگسالان است چرا که خمیر دندان‌های خوشمزه کودکان معمولا توسط آنها خورده میشود و میتواند عوارض بدی را به همراه بیاورد. از این رو استفاده از خمیر دندان های خوشمزه و رنگارنگ کودکان چندان توسیه نمیگردد و بهتر است استفاده نگردد چرا که خوردن آنها می‌تواند باعث ایجاد مشکلات گوارشی شده و یا لکه‌های سفید رنگی را بر روی دندان‌های دائمی یا شیری ایجاد بکند که در آینده نیازمند درمان‌های ترمیمی می‌شود.
3. استفاده از نخ دندان و دهانشویه:در کنار مسواک زدن نباید از نقش‌های دیگر افزایش بهداشت دهان همچون نخ دندان و دهانشویه‌ها نیز غافل شد. نخ دندان به عنوان یک روش کمکی برای کودکان می‌تواند بسیار موثر بوده و حتماً باید قبل از مسواک زدن مورد استفاده قرار گیرد. هدف از نخ دندان خارج کردن خرده‌های غذا از نواحی بین دندانی است. با نخ دندان مرتب و حداقل روزی یک بار بعد از غذا خوردن می‌تواند بسیاری از خورده‌های غذا را خارج کرده و سطح بهداشت دهان را افزایش دهد.

نحوه استفاده از دهانشویه برای کودکان

امروزه انواعی از دهانشویه‌های بسیار متنوع و مفید در داروخانه‌ها وجود دارد که برای کودکان طراحی شده‌اند. دهانشویه‌های فلورایداری که باعث افزایش استحکام دندان‌ها شده و مینای دندان را در مقابل پوسیدگی‌ها مقاوم می‌کند. نکته بسیار مهمی که در مورد دهانشویه ها وجود دارد این است که باید بعد از مصرف آنها از دهان خارج شود و به هیچ وجه توسط کودکان خورده نشود آموزش کودکان برای استفاده صحیح از دهانشویه‌ها بسیار اهمیت دارد ازسوی دیگر به هیچ وجه نباید بعد ازشستشوی دهان با دهانشویه‌ها آب را روی دهان چرخده و دهان را شست بلکه باید فرصتی را برای موثر بودن دهانشویه ها ایجاد کرد.لذا بهترین زمان برای استفاده ازشب هنگام و بعد از زدن آخرین مسواک می‌باشد تا کودکان همچنان که دهانشویه‌ها را در دهان دارند به خواب بروند.

آیا خوب مسواک زدن، دهانشویه و نخ دندان می‌تواند از هرگونه پوسیدگی جلوگیری کند؟

مسلماً نه! هرچند ممکن است بسیاری از عوامل دیگر موثر باعث ایجاد پوسیدگی‌هایی در دندان‌ها خصوصاً دندان‌های انتهایی هر قوس شود و مسواک به سختی به آنها می‌رسد از این رو لازم است کودکان هر ۶ ماه به وسیله یک متخصص دندانپزشکی کودکان و یا متخصص ارتودنسی از لحاظ وجود میزان پوسیدگی‌ها بررسی شود و در صورت لزوم ترمیم‌ های اولیه انجام گردد. گاها متخصص ارتودنسی و یا پزشک متخصص اطفال در زمینه شیارپوشی نیز توصیه هایی به والدین می‌کند.

شیارپوشی چیست و چه مواقعی انجام می‌شود؟

از آنجا که سطوح دندانی توسط شیارهای مختلفی تشکیل شده است که خورده‌های غذا را در خود جمع کرده و می‌تواند باعث پوسیدگی‌های اولیه شود گاهاً پیشنهاد می‌شود در کودکانی که مسواک زدن را خیلی جدی نمی‌گیرد عمل شیارپوشی انجام گردد.  شیارپوشی به عبارتی اضافه کردن مواد سفید رنگ چسبناکی بر سطوح دندانی است که نه تنها از تجمع خورده‌های غذا جلوگیری می‌کند بلکه به وسیله ساختار خود فلوراید آزاد کرده و باعث افزایش استحکام مینای دندانی می‌شود.

انجام شیارپوشی توسط متخصص ارتودنسی یکی از روش‌های بسیار رایج جلوگیری از پوسیدگی‌های اولیه در کودکان است که بسیار موثر است و در این گونه موارد توصیه می‌گردد. اما اگر کودکان شما عمل مسواک زدن را به خوبی انجام ندهند و به عبارت دیگر پوسیدگی‌های دندانی را جدی نگیرد و همچنین معاینات منظم دندانپزشکی انجام نشده  و بعضی از دندان های شیری زود هنگام از دست برود می‌تواند عوارض بسیار سختی در آینده ایجاد کند.

اهمیت دندان شیری

دندان‌های شیری وظایف متعددی دارد که یکی از آنها غذا خوردن است. حفظ فضای دندان دائمی زیرین بسیار اهمیت دارد از این رو اینکه دندان شیری است و به راحتی باید کشیده شود در صورتی که می‌تواند ترمیم گردد تصور بسیار اشتباهی است هر دندان شیری باید در زمان مشخص خود از محیط دهان خارج شود تا زمانی که به وسیله دندان دائمی زیرین جایگزین می‌گردد.

اگر دندان شیری زود از دست رفت چیکار کنیم؟

چنانچه دندان شیری به علت پوسیدگی‌های شدید، عدم رعایت بهداشت و یا دهانشویه‌ها و خمیر دندان‌ها و مسواک و نخ دندان زود هنگام از دست برود باید توسط متخصص ارتودنسی از دستگاه کوچکی به نام فضا نگهدار استفاده شود تا فضای آن دندان را حفظ کرده مانع از حرکات سایر دندان‌ها به محیط از دست رفته شود.

والدینی که از دست رفتن زود هنگام دندان شیری را جدی نمی‌گیرد و آن را پدیده‌ای بسیار نرمال تلقی می‌کنند ممکن است در آینده با عوارض بسیار شدید ارتودنسی روبرو شود که بی‌نظمی‌های دندانی یکی از شایع‌ ترین آنها می‌باشد چرا که حرکات دندان‌های دائمی به سوی محل از دست رفتن دندان شیری می‌تواند باعث کوچک شدن قوس دندانی گردد و در این صورت فضای مناسبی برای رویش همه دندان ها وجود نخواهد داشت. از این رو در گام اول جلوگیری از از دست رفتن دندان‌های شیری و در مراحل بعدی حفظ فضای این دندان‌ها چنانچه از دست رفتند بسیاراهمیت دارد.

در نهایت

 آموزش نحوه مسواک زدن کودک، استفاده از خمیر دندان‌های تلخ بزرگسالان، نخ دندان و دهانشویه ‌ها و از آنها مهم تر معاینات روتین دندانپزشکی هر ۶ ماه یکبار از عوامل بسیار موثر در جلوگیری از ایجاد پوسیدگی و از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری است که می‌تواند عوارض دراز مدتی هم برای سیستم تغذیه کودکان ایجاد کند و هم آنها را دچار مشکلات بی‌نظمی و ارتودنسی بنماید.

سوالات متداول