والدین باید توجه ویژه‌ای به سلامت دندان‌های شیری فرزندان خود داشته باشند، چرا که نقش این دندان‌ها صرفاً در جویدن غذا خلاصه نمی‌شود. دندان‌های شیری در واقع وظیفه مهم حفظ فضای لازم برای رویش صحیح دندان‌های دائمی را بر عهده دارند. باقی ماندن آنها تا زمان مناسب رویش دندان‌های دائمی، برای رشد منظم و مرتب فک و دندان‌ها اهمیت زیادی دارد. در صورتی که دندان شیری به هر دلیلی زودتر از موعد کشیده شود یا از دست برود، استفاده از فضا نگهدار دندان کودک اهمیت پیدا می‌کند تا از به هم ریختگی دندان‌ها در آینده جلوگیری شود. در چنین شرایطی، بهره‌مندی از دانش و تجربه بهترین متخصص ارتودنسی کودکان در اصفهان می‌تواند کمک کند تا روند درمانی با دقت و توجه بیشتری پیش برود و سلامت دندان‌های دائمی تضمین شود.
صحت محتوا مورد تایید است
با توجه به اهمیت محتوای حوزه سلامت، شایان ذکر است که این محتوا توسط دکتر کامران دوامی نوشته شده است و هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نشده است.
اهمیت استفاده از فضانگهدار در دندان‌های شیری از دست رفته
برخلاف تصور بسیاری از افراد دندان‌های شیری در صورت پوسیدگی باید ترمیم شود و اگر قابلیت ترمیم نداشته باشد کشیده شده و فضا نگهدار برای حفظ فضای دندان‌های زیرین گذاشته میشود. از این رو استفاده کردن از انواع دستگاه‌های فضا نگهدار ثابت و متحرک برای حفظ فضای دندان دائمی زیرین در مواردی که دندان شیری زود هنگام از دست میرود اهمیت بسیار زیادی دارد ولی فضانگهدارها انواع مختلفی دارد. انتخاب نوع فضا نگهدار و وسیله‌ای که باعث حفظ فضای دندان دائمی زیرین میشود در مواردی که دندان‌های شیری زود هنگام از دست رفته اند بر عهده متخصص ارتودنسی کودکان است.
انواع فضانگهدار اطفال
فضا نگهدار ثابت
فضانگهدار دندان کودک ممکن است ثابت باشد معمولا در مواردی که فقط یک دندان شیری زود هنگام از دست رفته است برای حفظ فضای آن لازم است از فضا نگهدار ثابت استفاده شود. این فضا نگهدار معمولا به دندان‌های مجاور این ناحیه متصل شده و در نتیجه فضا را حفظ می‌کند؛ نیازی به برداشته شدن و گذاشته شدن نیست و از این رو احتیاجی به همکاری کودکان شما ندارد.
فضانگهدار متحرک
از سوی دیگر گاهاً فضای از دست رفته دو طرفه هستند موارد نیز می‌توان از انواع فضا نگهدارهای ثابت یا متحرک و بسته به نظر متخصص ارتودنسی کودکان استفاده کرد. چنانچه متخصص ارتودنسی کودکان تصمیم بگیرد که از فضانگهدار متحرک استفاده بکند از کودک شما قالب‌گیری میشود و فضا نگهدار در لابراتوار یا آزمایشگاه ساخته میشود. در جلسه بعدی فضا نگهدار متحرک به کودک تحویل داده شده به او آموزش داده میشود که شب‌ها در هنگام خواب و فقط برای استراحت در دهان خود قرار دهد.
فضا نگهدار متحرک نیازمند همکاری کودکان است حتما باید توسط او استفاده شده و به وسیله والدین بر این عمل نظارت به عمل بیاید چرا که ممکن است عدم همکاری کودکان در استفاده از فضا نگهدار متحرک باعث شود تا فضا زود هنگام از دست برود.
از سوی دیگر فضا نگهدار متحرک در طول روز در دهان کودکان نیست و فقط به صورت شبانه استفاده میشود قابلیت تمیز کردن دارد و موجب پوسیدگی‌های دندانی نمی‌شود از این رو می‌توان برتری فضا نگهدار متحرک نسبت به ثابت را در امکان انجام اعمال بهداشتی در نظر گرفت.
اهمیت فضانگهدارنده دندان
وقتی که یک دندان شیری به علت پوسیدگی یا گاهاً ضرباتی همچون تصادف زود هنگام از دست میرود نیروهای داخل دهانی باعث حرکت دندان‌های مجاور به این ناحیه میشوند و فضای دندان شیری زود از دست رفته پر میشوند . به عبارت دیگر دهان انسان تمایل دارد تا آن فضایی که از دندان‌های شیری باقی مانده است را سریعاً پر کند. اما قرار است این فضا توسط دندان‌های دائمی زیرین استفاده شود از این رو اهمیت فضانگهدارها چه ثابت یا متحرک برای حفظ فضای دندان شیری مشخص میشود.
اهمیت فضانگهدار دندان در غذا خوردن کودک
گاها فضا نگهدارها به صورت دندان‌های کوچکی ساخته میشود که نه تنها باعث حفظ فضای دندان دائمی زیرین میگردد بلکه به کودکان شما امکان غذا خوردن نیز می‌دهند. پس امکان دارد که فضا نگه دار ها به شکل دندان ساخته شده و در این صورت برای انجام غذا جویدن نیز به کودکانتان کمک کند. از این رو اهمیت فضانگهدار دندان کاملاً مشخص میشود چرا که نه تنها باعث حفظ فضای دندان دائمی زیرین میشود بلکه به کودکان کمک می‌کند تا غذا را راحت تر بجود و در حقیقت نداشتن دندان شیری موجب اختلال در سیستم غذایی آنها نشود.
از این رو می‌توان گفت جلوگیری از مشکلات ارتودنسی به وسیله فضانگهدارهای ثابت یا متحرک بسیار لازم و ضروری است. وقتی که یک دندان شیری زود هنگام از دست می رود فضای دندان زیرین به راحتی توسط فضانگهدار ثابت و متحرک حفظ شده و از ارتودنسی شدید آینده جلوگیری میگردد.
چه زمانی باید از فضا نگهدارها استفاده کرد؟
هر دندان شیری برای افتادن و جایگزین شدن به وسیله دندان دائمی زیرین زمان کاملا مشخصی دارد و نباید زودتر از موعد کشیده شود. گاها پوسیدگی‌های دندانی چنان شدید است که دندان شیری زود هنگام از دست میرود در این گونه موارد بسته به نظر متخصص ارتودنسی کودکان حتماً باید از انواع فضانگهدارهای ثابت یا متحرک استفاده کرد تا فضای دندان شیری حفظ شود.
از این رو متخصص کودکان بعد از بررسی وضعیت رشدی استخوان‌ها و دندان‌ها و همچنین نزدیک بودن دندان دائمی زیرین برای رویش به محیط دهان تشخیص می‌دهد که آیا استفاده از فضا نگهدار ثابت یا متحرک لازم است یا نه! چنانچه فضا نگهدار به صورت ثابت باشد به دندان‌ها متصل شده و همیشه در دهان قرار دارد. ولی چنانچه متخصص ارتودنسی کودکان تشخیص بدهد که برای حفظ فضای دندان دائمی زیرین باید از پلاک‌های متحرک فضا نگهدار استفاده کرد استفاده آنها فقط به صورت شبانه و در هنگام خواب هستند.
این می‌تواند موجب افزایش همکاری کودکان در استفاده از فضا نگهدارها گردد چرا که فقط در زمان خواب و استراحت باید در دهان گذاشته شود.
بیشتر بخوانید: ارتودنسی دندان نیش نهفته چقدر طول می‌کشد؟ آیا درد دارد؟
مراحل تهیه یک فضا نگهدار دندان کودک
وقتی که یک دندان شیری زود هنگام از دست می‌دهد متخصص ارتودنسی در جلسات روتین معاینه که هر شش ماه انجام میشود تشخیص می‌دهد که آیا لازم است از فضا نگهدار استفاده شود یا خیر! در صورتی که استفاده از فضانگهدار به صورت ثابت یا متحرک بسته به نظر متخصص لازم باشد معمولا مراحلی طی میشود:
گام اول) لازم است یک گرافی یا عکس از دهان کودکان گرفته شود تا تشخیص داده شود دندان دائمی زیرین به زودی به محیط دهان راه پیدا می‌کند یا همچنان راه درازی در پیش دارد. اگر دندان دائمی زیرین راه درازی در پیش دارد حتما باید به وسیله فضا نگهدار ثابت یا متحرک جایگزین شود.
گام دوم) در این گونه موارد معمولا از دهان کودکان قالب گیری میشود تا متخصص ارتودنسی بتواند با اندازه گیری‌های دقیق فضا نگهدار ثابت یا متحرک را طراحی کرده و از آزمایشگاه می‌خواهد تا برایش بسازد.
گام سوم) بعد از نصب فضانگهدار ثابت در دهان که معمولاً به وسیله چسب‌های مخصوصی به دندان‌های اطراف چسبیده میشود و یا تحویل فضانگهدار متحرک به کودک آموزش‌های لازم در این زمینه به آنها داده میشود.
گام چهارم) رعایت بهداشت در هر دو مورد فضا نگهدار ثابت یا متحرک بسیار ضروری است فضانگهدار ها باید به عنوان عامل گیر میکروبی و مواد غذایی شناخته شوند از این رو لازم است حتما در طول شبانه روز و بعد از صرف غذا تمیز شود. چنانچه کودک از پلاک‌های متحرک فضانگهداراستفاده هر شب قبل از خواب و صبح ها بعد از بیدار شدن باید آنهارا تمیز کرده و به وسیله مسواک کاملا خورده های غذا را از روی آنها پاک کند.
به عبارت دیگر کودکان باید توجه داشته باشند که فضانگهدار ها وسیله‌ای برای حفظ دندان‌ها هستند و نباید خود موجب آسیب‌هایی از جمله پوسیدگی‌ها در محیط دهان کودکان بشوند.
معایب فضا نگه دار ثابت
از سوی دیگر فضانگهدار های ثابت به وسیله چسب‌هایی به دندان‌ها میچسبند این چسب ها در بزاق دهان گاهاً حل میشود در صورتی که فضا نگهدار از دندان جدا شده باشد به راحتی تکان میخورد از این رو باید به کودکان آموزش داده شود که در صورتی که فضا نگهدار ثابت آنها تکان میخورد حتماً به والدین خود نشان داده تا در اولین فرصت متخصص ارتودنسی کودکان دوباره آن را بچسباند.
فضانگهدار جدا شده نه تنها توانایی حفظ فضای دندان های زیرین را ندارد بلکه می‌تواند موجب گیر غذایی شده و پوسیدگی‌های شدیدی ایجاد کند. از این رو شایع‌ترین مشکل فضانگهدار ثابت را می توان حل شدن چسب در بزاق دهان و جدا شدن او نامید در این گونه موارد نشان اولیه جدا شدن فضا نگهدار ثابت تکان خوردن است که به کودک آموزش داده میشود در صورت فهمیدن این مشکل حتما والدین خود را آگاه کند.
معایب فضا نگهدار متحرک
چنانچه متخصص تشخیص داده است که از انواع فضانگهدارهای متحرک استفاده شود مشکل اساسی آنها همکاری کودکان است. گاهاً کودکان در استفاده از پلاک‌های متحرک شبانه تنبلی کرده یا برای استفاده نکردن از آنها دلایل بیهوده‌ای می‌آورند. باید خاطرنشان کرد که فضا نگهدار متحرک هیچگونه نیرویی ندارد و هرگز موجب ایجاد درد یا زخم نمی‌شود از این رو حتماً باید به صورت شبانه و توسط کودکان به صورت مرتب استفاده گردد.
گاهاً کودکان برای مدتی از استفاده از فضا نگهدارها خودداری می‌کنند. به عبارت دیگر پلاک‌های ارتودنسی خود را شبانه در دهان نمی‌گذارند در این گونه موارد ممکن است تغییرات جزئی در دندان ها رخ دهد و به اصطلاح تطابق پلاک از بین برود در این گونه موارد لازم است متخصص کودکان سریعاً آنها را معاینه کرده و دوباره تطابق لازم را به پلاک بازگرداند.
بیشتر بخوانید: ایا برای ارتودنسی باید دندان عقل را کشید؟
در نهایت می‌توان گفت
حفظ فضای دندان شیری زود از دست رفته به وسیله انواع فضا نگهدار دندان کودک چه ثابت و چه متحرک که توسط متخصص ارتودنسی کودکان ارائه میشود اهمیت بسیار زیادی دارد. این پلاک‌ها که به صورت ثابت به دندان چسبیده شده یا متحرک و به کودک تحویل داده میشود حتما باید همکاری کودک و والدین او را همراه داشته باشد. پدر و مادر وظیفه دارند در استفاده منظم از پلاک‌های ارتودنسی کودکان نظارت کرده حتما توجه کنند که آنها شبانه تمیز شوند.
از سوی دیگر از آنجا که فضا نگهدار دندان کودک ثابت به دندان‌ها چسبیده میشود حل شدن این چسب در بزاق دهان گاهاً مشکل ساز است. والدین وظیفه را دارند در روز این پلاک‌های ثابت چسبیده به دندان را چک کرده و در صورتی که به علت بزاق دهان چسب آنها جدا شده است و تکان میخورد سریعا به متخصص کودکان مراجعه کرده و بر آن نظارت کنند. نظارت والدین در استفاده مرتب از پلاک‌های ارتودنسی متحرک و همچنین سلامت پلاک‌های ارتودنسی ثابت به عنوان فضا نگهدار اهمیت بسیار زیادی دارد و حتما باید رعایت شود.
سوالات متداول
فضا نگهدار چیه و چرا باید استفاده بشه؟
فضا نگهدار یک وسیله دندانپزشکی است که برای جلوگیری از بسته شدن فضای دندان‌ها استفاده میشود، زمانی که دندانی زودتر از موعد افتاده یا کشیده میشود تا فضای مورد نیاز برای دندان دائمی حفظ بشه.
چه زمانی به فضا نگهدار نیاز داریم؟
زمانی که دندان شیری زودتر از موعد می‌افتد یا کشیده میشود و دندان دائمی هنوز رشد نکرده، فضا نگهدار به حفظ فضای لازم کمک می‌کنه.
فضا نگهدار چطور عمل می‌کنه؟
فضا نگهدار با استفاده از یک وسیله ساده و قابل تنظیم فضای دندان‌ها رو نگه می‌داره تا دندان دائمی بتونه به موقع رشد کنه.
چه مدت باید از فضا نگهدار استفاده کرد؟
مدت زمان استفاده بسته به وضعیت هر کودک متفاوت است، اما معمولاً بین ۶ ماه تا یک سال بعد از استفاده از فضا نگهدار نیاز است.
آیا بعد از استفاده از فضا نگهدار دندان‌ها به حالت طبیعی برمی‌گردند؟
بله، فضا نگهدار کمک می‌کنه تا دندان‌های دائمی در جای مناسب خود رشد کنند و مشکلات ناهماهنگی دندان‌ها جلوگیری بشه.
آیا فضا نگهدار دردناک است؟
در اکثر موارد، نه. ممکنه کودک احساس ناراحتی موقتی داشته باشه، اما به طور کلی فضا نگهدار دردناک نیست.