در این مقاله به بررسی انواع ارتودنسی کودکان پرداخته ایم تا والدین بتوانند پیش از تصمیمی گیری برای انتخاب متخصص ارتودنسی کودکان، اطلاعات کاملی داشته باشند. اما ابتدا لازم است بدانیم که سیستم دندانی در کودکان به 3 قسمت تقسیم می‌شود که در ادامه آنها را بررسی می‌نماییم.
صحت محتوا مورد تایید است
با توجه به اهمیت محتوای حوزه سلامت، شایان ذکر است که این محتوا توسط دکتر کامران دوامی نوشته شده است و هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نشده است.
انواع سیستم دندانی در کودکان
- سیستم دندانی شیری که معمولاً از ۶ ماهگی آغاز شده و تا ۶ سالگی ادامه پیدا میکند.
- سیستم دندانی مختلط که در این دوران دندان‌های شیری و دائمی در محیط دهان وجود دارند و لازم است مورد توجه زیادی قرار بگیرند.
- سیستم دندانی دائمی که از ۱۲ سالگی آغاز می‌شود و در این دوران دیگر دندان شیری در محیط دهان وجود ندارد.
اهمیت معاینه ارتودنسی در کودکان
ارتودنسی و سیستم دندانی مختلط
سیستم دندانی مختلط، ترکیبی از دندان‌های شیری و دائمی است که از سن ۶ سالگی آغاز می‌شود و ارتودنسی کودکان در این مرحله باید مورد توجه قرار بگیرد به عبارت دیگر برای بررسی وضعیت سیستم دندانی و همچنین اسکلت فک و صورت و استخوان‌های فک بالا و پایین لازم است کودکان از سن شش سالگی توسط متخصص ارتودنسی معاینه شده و در صورت لزوم یکی از انواع ارتودنسی کودکان به وسیله متخصص آغاز شود.
برای آشنایی با انواع ارتودنسی کودکان لازم است بدانیم وقتی متخصص ارتودنسی فرزندان شما را در ۶ سالگی معاینه میکند به نکات متعددی در زمینه ی دندان‌ها، همچنین اسکلت صورت و استخوان‌های فک بالا و پایین، میزان تنفس و خواب شبانه بررسی می‌شود.
بررسی نحوه جفت شدن دندان‌ها
در این مرحله ابتدا نحوه جفت شدن دندان‌ها بر روی یکدیگر که می‌تواند نشانگر بسیاری از ناهنجاری‌های آینده باشد بررسی می‌گردد. در بسیاری از موارد نحوه جفت شدن دندان‌های شیری و دائمی بر روی یکدیگر نشان دهنده اختلالات رشدی است که به مرور پیدا می‌شود و ممکن است در مرحله اولیه قابل مشاهده نباشد ولی به مرور و با گذر زمان انواع مشکلات رشدی در فک و صورت نمایان می‌گردد.
جلوگیری از اختلالات رشدی فک و صورت
از این رو لازم است یک متخصص ارتودنسی در حدود سن ۶ کودکان را معاینه کند در صورتی که عوامل محیطی مانع از یک رشد ایده‌آل در استخوان‌های فک به خصوص فک پایین می‌شود اقدامات درمانی لازم را در سن مناسب آغاز نموده به عبارت دیگر از ایجاد اختلالات رشدی بزرگ که می‌تواند بسیار دردسرساز باشد جلوگیری کند.
چنانچه یک عامل اخلالگر محیطی در محیط دهان وجود داشته باشد که مانع از رشد اسکلت فک‌ها به خصوص فک پایین شود متخصص ارتودنسی در گام اول عوامل محیطی را برطرف میکند تا به استخوان‌های فک اجازه رشد مناسب یا ایده‌آل را بدهد و این آغاز یک ارتودنسی برای کودکان می‌باشد.
گاهی مواقع تماس پیشرس دو دندان شیری به راحتی می‌تواند باعث انحراف در رشد فک ها شده و یا به عبارت دیگر فک پایین را به سمت راست یا عقب هدایت کند که در این صورت می‌توان با رفع این تماس پیش رس بین دندان‌های شیری از ایجاد اختلالات رشدی بسیار شدید در آینده جلوگیری کرد. در این موارد هیچگونه دستگاه متحرک یا ثابتی برای کودکان استفاده نمی‌شود و تنها با یک تراش بسیار کوچک بر روی دندان‌های شیری از این اختلال بزرگ رشدی جلوگیری می‌شود.
اما در مواردی تماس پیشرفته دندان‌ها به قدری شدید است که لازم است اقدامات درمانی به وسیله پلاک‌های متحرک و یا براکت‌های ثابتی که بر روی دندان‌ها چسبانده می‌شود برطرف شده به عبارت دیگر امکان رشد مناسب استخوان‌های هر دو فک برقرار گردد.
بیشتر بخوانید: مراحل ارتودنسی کودکان
ارتودنسی متحرک و ثابت برای کودکان
کاربرد پلاک‌های متحرک
به طور کلی در کودکانی که همکاری خوبی با متخصص ارتودنسی دارند استفاده از پلاک‌های متحرک برای جابجایی‌های جزئی دندان‌ها بسیار مفید است و در زمان بسیار کوتاهی و گاهی در عرض چند هفته به نتیجه مطلوب می‌رسد. پلاک‌های متحرک ارتودنسی یکی از انواع درمان‌ها برای ارتودنسی کودکان می‌باشد که با جابجایی جزئی دندان‌ها می‌تواند ازاختلالات اسکلتال آینده جلوگیری کند و از سوی دیگر با افزایش محیط قوس دندانی فضای لازم را برای رشد اسکلت فک و صورت و همچنین رویش دندان‌های دائمی در محیط دهان ایجاد کند.
نقش براکت‌های ثابت در درمان کودکان
چنانچه کودک شما از لحاظ همکاری با متخصص ضعیف باشد و به عبارت دیگر حاضر به استفاده از دستگاه‌های متحرک نباشد که معمولا در کودکان 8 تا 10 سال بسیار شایع است و خصوصاً در پسرها بسیار شایع‌تر می‌باشد متخصص ارتودنسی گاها از براکت ها برای ایجاد تماس‌های مناسب دندانی استفاده میکند.
به عبارت دیگر می‌توان براکت‌های ارتودنسی را نه تنها بر روی دندان‌های دائمی بلکه بر روی دندان‌های شیری نیز چسبانده و شرایط مناسبی را برقرار کرد تا با صاف و مرتب شدن دندان‌های دائمی یا شیری از تماس پیشرس آنها جلوگیری کرده به عبارت دیگر از انحراف رشدی فک‌ها پیشگیری به عمل آید.
مزایا و معایب ارتودنسی متحرک و ثابت
انتخاب ارتودنسی ثابت و یا متحرک برای کودکان می‌تواند به عهده متخصص ارتودنسی گزاشته شود. در اینگونه موارد یک متخصص ارتودنسی با بررسی میزان همکاری کودک شما در طول درمان ارتودنسی و همچنین نیاز لازم برای حرکت دادن دندان‌ها ممکن است از پلاک‌های متحرک ارتودنسی و یا سیستم ارتودنسی ثابت استفاده کرده و دندان‌ها را در محیط مناسبی قرار دهد تا امکان رشد اسکلت دو فک برقرار شود.
تاثیر ارتودنسی بر مشکلات تنفسی
یکی از مسائلی که معمولاً در ارتودنسی کودکان بین ۶ تا ۱۲ سالگی مورد توجه قرار میگیرد تنفس کودک خصوصاً در حین خواب می باشد.
بررسی تنگی فک بالا و خروپف شبانه
در مواردی که تنگی فک بالا وجود دارد و کودک نمیتواند به خوبی نفس بکشد معمولا اولین عارضه بدخوابی شبانه یا به اصطلاح خروپف‌های دائم شبانه می‌باشد که لازم است به وسیله یک پلاک ارتودنسی برطرف شود. در این موارد در صورتی که خروپف شبانه شدید باشد که ناشی از یک فک بالای بسیار تنگ و جمع شده است می‌توان با استفاده از یک پلاک ثابت و یا متحرک ارتودنسی فک بالا را گسترش داد و بزرگ تر کرد.
با بزرگ تر شدن فک بالا مجاری تنفسی در بینی نیز گشادتر شده و کودک شما به راحتی می‌تواند نفس بکشد در این گونه موارد خواب شبانه بهبود پیدا کرده و از سوی دیگر با افزایش اکسیژن بدن میزان سوخت و ساز بدن نیز بهبود پیدا کرده و رشد مناسبی برای کودک شما قرار می‌شود.
به طور کلی بسیاری از متخصصین ارتودنسی تمایل دارند که درمان‌های ارتودنسی غیر ضروری را تا پیش از ۱۲ سالگی و همکاری کامل بیمار چه در استفاده از دستگاه و چه در رعایت بهداشت به تاخیر انداخته و حدود سنی ۱۲ سالگی را برای آغاز یک درمان ارتودنسی در کودکان مناسب می‌دانند.
با این وجود در مطب ما برای آغاز درمان ارتودنسی عجله کرده و تلاش می‌کنیم زودتر درمان را آغاز نماییم.
مزیایای درمان ارتودنسی کودکان در زمان مناسب برای
به طور کلی درمان زود هنگام ارتودنسی در کودکان مزایای متعددی دارد:
از جمله آنکه باعث می‌شود عوامل اخلالگر محیطی که از رویش مناسب دندان‌ها و رشد ایده‌آل اسکلت دو فک جلوگیری میکند برطرف شود و به عبارت دیگر محیط مناسبی برای رویش دندان‌ها و رشد اسکلت فک و صورت برقرار گردد. هرچند در صورتی که همکاری کودک شما در سن ۶ تا ۱۲ مناسب نباشد و آماده استفاده از انواع دستگاه‌های متحرک ارتودنسی و یا ثابت را نداشته باشد ممکن است درمان را تا پایان11-12 سالگی و با افزایش میزان همکاری کودک به تاخیر بیندازیم.
البته این در صورتی است که تاخیر درمان ارتودنسی کودکان در این سنین چندان آسیب زا نباشد و موجب انحرافات فکی و اسکلتی نشود. چنانچه در مراجعه به مطب ارتودنسی فک پایین کودک شما رشد مناسبی نداشته باشد که در این گونه موارد معمولا دندان‌های فک بالا بیرون زده جلوه میکند ممکن است متخصص ارتودنسی درمان زود هنگام را آغاز نماید. از دلایل آغاز یک درمان زود هنگام در کودکانی که فک پایین رشد مناسبی ندارد و به عبارت دیگر دندان‌های بالا بیرون زده می‌باشد امکان ضربه به دندان‌های بالایی می‌باشد.
کودکان در محیط مدرسه ممکن است در حین بازی دچار سانحه شده و ضرباتی که به فک بالا برمیخورد باعث آسیب شدیدی به دندان‌ها گردد در این گونه موارد متخصص ارتودنسی از پلاک های متحرکی برای تحریک رشد فک پایین استفاده میکند که اصطلاحا فانکشنال نامیده می‌شوند.
هدف اولیه دستگاه‌ها تحریک سریعتر رشد فک پایین است تا هرچه زودتر به دندان‌های بالا رسیده و به عبارت دیگر دندان های هر دو فک روی یکدیگر قرار بگیرند. این درمان نه تنها می‌تواند باعث رشد مناسب تر فک پایین شده و از امکان ضربه به دندان‌های بالا جلوگیری کند از لحاظ روحی نیز بسیار برای کودکان موثر است چرا که ممکن است مدرسه و در حین بازی مورد مسخره و شوخی هم کلاسی‌ها و دوستان خود قرار بگیرند. درحالی که استفاده از یک دستگاه ساده ارتودنسی این شرایط را بهبود بخشیده و باعث افزایش اعتماد به نفس کودک شما شود.
ارتودنسی ثابت به جای متحرک برای کودکان
از سوالاتی که معمولا در این سن توسط والدین بیمار پرسیده می‌شود، استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی ثابت به جای متحرک برای درمان‌های دوران کودکی می‌باشد. چرا که بسیاری از والدین نگرانند کودک از دستگاه‌های متحرک که قابلیت برداشته شدن و گذاشته شدن دارند استفاده ننماید. در پاسخ به این نگرانی باید گفت که تقریبا تمامی دستگاه‌های ارتودنسی متحرک، انواع ثابتی نیز دارند که می‌توانند برای کودکانی که امکان همکاری لازم با متخصص و والدین خود ندارند، مورد استفاده قرار بگیرند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید از خدمات ارتودنسی کودکان در اصفهان استفاده کنید.
هرچند به جرات می‌توان گفت استفاده از پلاک های متحرک ارتودنسی مزایای بیشتری دارد از جمله آنکه درمان را بسیار سریع تر انجام می‌دهد و همچنین از لحاظ بهداشت دهان دندان بسیار مناسب تر است. چرا که هر بار پلاک متحرک از دهان کودک خارج شده، تمیز شده و در محیط دهان قرار میگیرد. ولی چنانچه کودک شما در استفاده از دستگاه‌های متحرک ارتودنسی همکاری لازم را انجام ندهد مجبور به استفاده از پلاک‌های ارتودنسی ثابتی هستیم که بر روی دندان‌ها چسبانده می‌شود.
ارتودنسی نامرئی برای کودکان
ممکن است در مواردی والدین بیمار از انواع ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین برای درمان کودکان سوال بپرسد در پاسخ به این سوال باید گفت که استفاده از ارتودنسی نامرئی برای کودکان چندان نتیجه مطلوبی ندارد و معمولا نمیتواند به نتیجه مورد نظر برسد چرا که ارتودنسی نامرئی به وسیله پلاک های متحرک آغاز می‌شود که شرط اصلی رسیدن به یک نتیجه ایده آل همکاری کودک در تمام مدت شبانه روز است. از سوی دیگر ارتودنسی نامرئی توانایی ایجاد تغییرات رشدی ندارد و هرگز نمیتواند مراکز رشدی را تحریک کرده باعث افزایش رشد فک پایین یا بالا شود.
لذا استفاده از ارتودنسی نامرئی یا اینویزیلاین برای درمان‌های ارتودنسی کودکان چندان مناسب نیست و پیشنهاد نمی‌شود .
در نهایت
باید گفت از آنجا که کودکان در سن ۶ تا ۱۲ سالگی در حال رشد هستند و هرگونه اختلال کودک کوچکی می‌تواند باعث ایجاد مشکلات بسیار بزرگی در آینده شود استفاده از انواع ارتودنسی کودکان از نوع متحرک و در مواردی که کودک همکاری ندارد پلاک های ثابتی که بر روی دندان‌ها چسبانده می‌شود در این سنین پیشنهاد می‌شود. انتخاب ثابت یا متحرک بودن دستگاه‌های ارتودنسی کودکان در این گونه موارد بر عهده متخصص ارتودنسی می‌باشد که حتماً با مشورت والدین بیمار به بهترین نحو انجام می‌شود به گونه‌ای که بتوان به سریع‌ترین زمان لازم به بهترین نتیجه ممکن برسیم