به طور کلی صورت از دو فک بالا و پایین تشکیل شده است که باید مراحل رشدی خود را تا حدود سن ۱۲ سالگی طی کند. گاهاً به دلایل مختلفی ممکن است این رشد کامل نباشد و نقص‌هایی در رشد آنها پدیدار شود. البته وقتی فک بالا یا فک پایین به اندازه کافی رشد نمی‌کند و به اندازه نرمال و طبیعی خود نمی‌رسد به آن ناهنجاری فک در کودکان میگوند که عوامل مختلفی می تواند تاثیرگذار باشد. حتی در مواردی نیز عامل اصلی ایجاد کننده این مشکل مشخص نیست اما همیشه راه حل‌هایی در مطب بهترین متخصص ارتودنسی کودکان در اصفهان برای رفع این مشکل بزرگ وجود دارد.
صحت محتوا مورد تایید است
با توجه به اهمیت محتوای حوزه سلامت، شایان ذکر است که این محتوا توسط دکتر کامران دوامی نوشته شده است و هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نشده است.
اولین و موثرترین نکته در اصلاح مشکلات رشدی فک بالا و پایین کودکان، سن و میزان رشد باقیمانده است چرا که اگر کودکان شما از حدود سن ۱۲ یا ۱۳ سال را رد کرده باشد توانایی تغییرات رشدی یا اصلاح مشکلات به وجود آمده بسیار سخت‌تر است و گاهاً مجبور به درمان‌های پیچیده‌ای همچون جراحی می‌شویم.
چه عاملی میتواند مانع از رشد مناسب فک بالا یا فک پایین شود؟
- ژنتیک: مشکلات ژنتیکی می‌توانند رشد فک را تحت تأثیر قرار دهند.
- تنفس دهانی: تنفس از طریق دهان به‌جای بینی میتواند باعث تغییرات در شکل و اندازه فک‌ها شود.
- عادات غلط دهانی: مانند مکیدن انگشت یا جویدن لب که میتواند به رشد غیرطبیعی فک‌ها منجر شود.
- کج بودن دندان‌ها: دندان‌های کج یا نامنظم ممکن است بر رشد طبیعی فک تأثیر بگذارند.
- مشکلات تغذیه‌ای: کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز برای رشد صحیح فک‌ها.
- آسیب‌های فکی یا دندانی: ضربه به فک میتواند باعث توقف یا اختلال در رشد آن شود.
- مشکلات هورمونی: اختلالات هورمونی ممکن است رشد فک‌ها را محدود کند.
- تأخیر در رشد استخوانی: برخی از مشکلات رشد استخوانی می‌توانند بر اندازه و شکل فک تأثیر بگذارند.
- عفونت‌ها و التهاب‌ها: عفونت‌ها یا التهاب‌های مداوم در نواحی فک می‌توانند به رشد غیرطبیعی آن آسیب برسانند.
هنوز چندان مشخص نیست اما عواملی همچون ژنتیک یا همان ارث از پدر و مادر همچنین محیط میتواند از عوامل اصلی ایجاد این محیط این مشکل باشد.
از لحاظ شیوع عقب ماندگی فک بالا یا به عبارت دیگر نقص میانی صورت، میزان کمتری دارد و در اکثر افراد مشاهده نمی‌شود. این در حالیست که عقب ماندگی فک پایین یا عدم رشد بسیار شایع‌تر است و در موارد بیشتری دیده می‌شود.
نشانه اصلی کوچک بودن فک بالا یا همان عدم رشد مناسب
- در بسیاری از موارد، والدین توانایی تشخیص مشکلات رشد فک و ناهنجاری فک در کودکان را ندارند و کودک در نظر آنها کاملاً طبیعی به نظر می‌رسد.
- وقتی کودک دندان‌های خود را روی هم می‌گذارد، ممکن است دندان‌های فک پایین جلوتر از فک بالا باشند که نشان‌دهنده نقص میانی صورت یا عدم رشد فک بالا است.
- مهم‌ترین نشانه‌ای که والدین می‌توانند نسبت به آن مشکوک شوند، وجود خروپف شبانه است.
- نقص میانی صورت و مشکلات رشدی در فک بالا میتواند باعث تنگی فک بالا شود و اولین علامت آن خروپف شبانه است.
- اگر نسبت به کوچکی فک بالا مشکوک شدید و علائمی مانند خروپف شبانه و بدخوابی را مشاهده کردید، باید به متخصص ارتودنسی مراجعه کنید.
بعد از تشخیص ناهنجاری فک در کودکان چیکار کنیم؟
چنانچه چنین تشخیصی داده شد نباید نگران باشید خصوصاً اینکه تشخیص زود هنگام این مشکلات به راحتی به درمان آنها کمک می‌کند. امروزه انواعی از روش‌های درمانی وجود دارد که میتواند این نقص های رشدی را برطرف کرده و فرزندان شما را به حالت طبیعی در بیاورد.
دانش ارتودنسی کمک می‌کند تا در مواردی که نقص میانی صورت یا همان مشکلات رشدی فک بالا وجود دارد و به راحتی درمان صورت گرفته و خصوصاً چنانچه تشخیص به موقع باشد میتواند از عوارض سخت آینده جلوگیری کند.
انواعی از دستگاه‌های داخل دهانی که فقط از نیروهای زبان استفاده می‌کند و دستگاه‌های خارج دهانی نیز وجود دارند که می‌توانند به سرعت نقص میانی صورت را بهبود بخشیده و این رشد ناکافی فک بالا را اصلاح کند. در مطب ما هرگز از نیروهای خارج دهانی و دستگاه‌های وحشتناک یا دستگاه‌هایی با ظاهر ترسناک استفاده نمی‌شود؛ بلکه تمام تلاش ما آن است که با استفاده از نیروهای داخل دهان خصوصاً زبان نقص میانی صورت را برطرف کرده و از هرگونه مشکلات روحی استفاده کردن از دستگاه‌های ارتودنسی جلوگیری بکنیم.
آیا همیشه این عقب ماندگی فک بالا و نقایص رشدی آن قابل درمان است؟
نکته قابل توجه در این زمینه سن بیمار است. وقتی که تشخیص به موقع و زود هنگام باشد حتما درمان‌های مختلف ما به نتیجه می‌رسد. اما چنانچه کودک شما از سن ۱۲ یا ۱۳ ساله عبور کرده باشد می‌توان گفت احتمال موفقیت درمان‌های ارتودنسی بسیار کاهش پیدا می‌کند چرا که بسیاری از توانایی‌های رشدی از بین رفته است. این اهمیت معاینه زود هنگام کودکان در حدود سن ۸ سالگی را مشخص می‌کند چرا که در این موارد هرچند از لحاظ پدر و مادر، ظاهر فرزندشان طبیعی باشد اما علائمی وجود دارد که میتواند نشانگر رشد ناکافی فک بالا باشد .
درمان عقب ماندگی فک بالا هرچه زودتر انجام شود موفق‌تر است و ثبات بیشتری دارد و احتمال برگشت در نتیجه درمان بسیار کمتر می‌شود، از این رو تاکید می‌کنیم حتماً کودکان خود را در حدود سن ۸ سالگی و برای معاینه اولیه ارتودنسی به مطب‌های ارتودنسی ارجاع بدهید.
درمان رشد ناکافی فک بالا
اما اگر دستگاه‌های ارتودنسی داخل دهانی که در مطب ما استفاده می‌شود و یا دستگاه‌های خارج دهانی که بسیاری از همکاران متخصص ارتودنسی استفاده می‌کند نتواند نقص میانی صورت یا همان رشد ناکافی فک بالا را بهبود ببخشد می‌توانیم به درمان‌های سخت تری نیز روی بیاوریم. از جمله این درمان‌ها می‌توانیم به انواعی از جراحی‌های فک اشاره بکنیم. درمان جراحی فک برای رشد ناکافی فک بالا و همان نقص میانی صورت بسیار متنوع است و به صورت یک کار گروهی همراه با مشاوره متخصص جراحی فک و صورت انجام می‌شود. در این گونه موارد لازم است ابتدا یک ارتودنسی اولیه انجام شده و سپس برای درمان جراحی فک انجام شود.
اهمیت تشخیص و درمان زود هنگام
نقص میانی صورت و یا رشد ناکافی فک بالا هرچند که کمیاب است و ممکن است در بسیاری از کودکان دیده نشود ولی در صورت بروز لازم است به سرعت تشخیص داده شده و درمان شود هر چقدر درمانی زود هنگام تر آغاز گردد موفقیت درمان بیشتر است و میتواند به نتایج بهتری برسد. این اهمیت معاینه کودکان در حدود سن ۸ سالگی یا همان کلاس سوم ابتدایی را نشان می‌دهد یک معاینه ساده و کوتاه در حدود سن ۸ سالگی به متخصص ارتودنسی کمک می‌کند تا احتمال وجود نقص رشدی فک بالا را تشخیص داده از راهکارهای درمانی مختلف استفاده کند.
اما چنانچه این تشخیص زود هنگام انجام نشده باشد و به عبارت دیگر امیدی برای انجام درمان‌های ساده ارتودنسی برای رفع نقص میانی صورت وجود نداشته باشد می‌توانیم از انواع دیگری از روش‌های ارتودنسی و جراحی استفاده کرده، نقض میانی صورت را بهبود ببخشیم چرا که افرادی با تنگی فک بالا یا رشد ناکافی نیمه میانی صورت نه تنها از لحاظ تنفس و تغذیه مشکلات شدیدی دارند بلکه از لحاظ اجتماعی و روابط کاری نیز دچار مشکلات شدیدی شده و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند .
درمان‌های ارتودنسی به وسیله دستگاه‌های ساده داخل دهانی یا گاهاً خارج دهانی و یا درمان‌های پیچیده ارتودنسی و جراحی همه برای رفع نقص میانی صورت یا عقب ماندگی فک بالا به راحتی قابل استفاده هستند و هرگز نباید افرادی را با چنین مشکلات رشدی و روحی به تنهایی رها کرد.
در نهایت باید گفت
در نهایت، تشخیص و درمان زودهنگام ناهنجاری فک در کودکان و نقص میانی صورت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مشکلات هرچند در بسیاری از کودکان شایع نیستند، اما در صورت بروز، درمان به موقع میتواند از بروز عوارض جدی‌تر در آینده جلوگیری کند و به نتایج بهتری منجر شود. معاینه در سنین پایین، به‌ویژه در حدود ۸ سالگی، کمک می‌کند تا مشکلات رشد فک شناسایی شده و از روش‌های درمانی مختلف بهره‌برداری شود. درمان‌های ارتودنسی و حتی در صورت لزوم جراحی فک، با توجه به وضعیت بیمار و سن او، می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کودک کمک کنند و از مشکلات جسمی، اجتماعی و روحی ناشی از نقص‌های فکی جلوگیری نمایند. بنابراین، اهمیت مراجعه زودهنگام به متخصص ارتودنسی برای معاینه و درمان کودک، امری ضروری است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
سوالات متداول
چه عواملی میتواند باعث نقص میانی صورت یا رشد ناکافی فک بالا در کودکان شود؟
عواملی مانند ژنتیک، تنفس دهانی، عادات غلط دهانی مانند مکیدن انگشت یا جویدن لب، مشکلات تغذیه‌ای، آسیب‌های فکی یا دندانی، اختلالات هورمونی، تأخیر در رشد استخوانی و عفونت‌ها می‌توانند موجب نقص در رشد فک بالا شوند.
علائم نقص میانی صورت یا عدم رشد فک بالا در کودکان چیست؟
مهم‌ترین علامت، جلوتر بودن دندان‌های فک پایین نسبت به فک بالا هنگام بستن دهان است. همچنین خروپف شبانه و بدخوابی از دیگر نشانه‌هاست که میتواند به نقص رشد فک بالا اشاره داشته باشد.
بهترین زمان برای تشخیص مشکلات رشدی فک در کودکان کیست؟
بهترین زمان برای معاینه و تشخیص مشکلات فک، حدود سن ۸ سالگی است. در این سن، مشکلات رشد فک به راحتی قابل شناسایی بوده و درمان‌های پیشگیرانه و ساده‌تر امکان‌پذیر می‌شود.
آیا درمان‌های ارتودنسی همیشه می‌توانند نقص میانی صورت را اصلاح کنند؟
درمان‌های ارتودنسی به ویژه در سنین پایین بسیار مؤثر هستند. اما در صورتی که کودک از سن ۱۲ یا ۱۳ سالگی عبور کرده باشد و درمان زودهنگام انجام نشده باشد، ممکن است درمان‌های پیچیده‌تری مانند جراحی فک نیاز باشد.
درمان نقص میانی صورت چگونه انجام می‌شود؟*
درمان‌های ارتودنسی با استفاده از دستگاه‌های داخل دهانی و خارج دهانی می‌توانند نقص میانی صورت را بهبود ببخشند. در موارد پیچیده‌تر، ممکن است نیاز به جراحی فک باشد که تحت نظر متخصص جراحی فک و صورت انجام می‌شود.